Dziedzictwo kulturowe stanowi wartość podlegającą ochronie prawnej. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami określa przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz zasady opieki nad zabytkami. Ochrona zabytków jest celem publicznym oraz zadaniem uwzględnianym w kształtowaniu polityki przestrzennej.

Na terenie gminy Sieradz znajduje się 45 obiektów zabytkowych, które w uznaniu wartości historycznych, architektonicznych, artystycznych, zostały wpisane do rejestru zabytków, bądź ujęte w ewidencji zabytków i z tego tytułu podlegają ochronie konserwatorskiej.

Zasób dziedzictwa kulturowego gminy Sieradz tworzą:

-       pojedyncze obiekty sakralne (kościoły, kaplice) i świeckie (dwory, pałace),

-       zespoły budowlane,

-       założenia parkowe,

-       stanowiska archeologiczne,

a także dziedzictwo niematerialne rozumiane jako „(…) zwyczaje, przekaz ustny, wiedzę i umiejętności oraz związane z nimi przedmioty i przestrzeń kulturową, które są uznane za część własnego dziedzictwa przez daną wspólnotę, grupę lub jednostki” - tradycje i przekazy ustne, w tym język, jako narzędzie przekazu, spektakle i widowiska, zwyczaje, obyczaje i obrzędy świąteczne, wiedzę o wszechświecie i przyrodzie oraz związane z nią praktyki, umiejętności związane z tradycyjnym rzemiosłem.

Zabytki na terenie gminy Sieradz

(oprac. dr M. Urbański)

1. Biskupice – zespół pałacowo-parkowy, zespół folwarczny. 2. Charłupia Mała – zespół kościoła parafialnego, cmentarz parafialny, kapliczka. 3. Chojne – zespół kościoła parafialnego, cmentarz parafialny, zespół dworsko-parkowy. 4. Dąbrowa Wielka – zespół kościoła parafialnego, cmentarz parafialny, zespół dworsko-parkowy, zespół folwarczny. 5. Dąbrówka – relikt parku dworskiego. 6. Dzierlin – zespół dworsko-parkowy. 7. Kamionaczyk – zespół dworsko-parkowy. 8. Kłocko – zespół kościoła parafialnego, 9. Kowale – kapliczka. 10. Kozy – krzyż – miejsce martyrologii. 11. Łosieniec – kapliczka. 12. Męcka Wola – zespół pałacowo-parkowy. 13. Okręglica – system umocnień niemieckich. 14. Podłężyce – park dworski, kaplica. 15. Stoczki – kapliczka.

ZABYTKI NA TERENIE GMINY SIERADZ

Obiekty sakralne

1)     Charłupia Mała, zespół sakralny w skład którego wchodzą:

 -       kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (1907-1916 r., eklektyczny),

 -       cmentarz przykościelny w granicach ogrodzenia z bramą i ogrodzeniem,

 -       plebania i wikariat.

2)     Chojne, zespół sakralny w skład którego wchodzą:

 -       kościół parafialny pw. św. Anny (XVII w., późnorenesansowy),

 -       cmentarz przykościelny w granicach ogrodzenia z bramą i ogrodzeniem,

 -       plebania.

3)     Dąbrowa Wielka, zespół sakralny w skład którego wchodzą:

 -       kościół parafialny pw. Michała Archanioła (pocz. XVIII w., drewniany),

 -       cmentarz przykościelny w granicach ogrodzenia z bramą i ogrodzeniem,

 -       dzwonnica (XIX/XX w.).

4)     Kłocko, zespół sakralny w skład którego wchodzą:

 -       kaplica, obecnie kościół pw. św. Walentego (XVIII w., drewniany),

 -       cmentarz przykościelny w granicach ogrodzenia;

5)     Podłężyce:

 -       Kaplica (1947 r.).

Zespoły dworskie i pałacowe

 1)     Biskupice, zespół pałacowo-parkowy:

 -       pałac (1904/1905 r., eklektyczny),

 -       park o charakterze krajobrazowym,

 -       brama wjazdowa z fragmentem ogrodzenia,

 -       spichlerz (1 poł. XIX w., klasycystyczny).

2)     Chojne, zespół dworsko-parkowo-folwarczny:

 -       dwór (2 poł. XVI w., XIX w.)

 -       park o charakterze krajobrazowym z zadrzewieniem wokół kościoła.

3)     Dąbrowa Wielka, zespół dworsko-parkowy:

 -       dwór ( XVIII/XIX w.),

 -       park o charakterze krajobrazowym (2 poł. XIX w.),

 -       pozostałość zespołu folwarcznego (XVIII/XIX w.).

4)     Dąbrówka: relikt parku dworskiego (2 poł. XIX w.).

5)     Dzierlin zespół dworsko-parkowy:

 -       dwór (XVIII w., XX w.),

 -       relikt parku (XIX w.),

 -       kaplica dworska  (XVIII w.).

6)     Kamionaczyk zespół dworsko-parkowo-folwarczny:

 -       dwór (pocz. XX w., drewniany),

 -       park krajobrazowy,

 -       relikt zespołu folwarcznego (pocz. XX w.).

7)     Męcka Wola, zespół pałacowo-parkowy:

 -       pałac (k. XIX w.),

 -       oficyna (pocz. XIX w.),

 -       park o charakterze krajobrazowym (poł. XIX w.).

8)     Podłężyce: park (poł. XIX w.) z aleją klonowo - jesionową, będącą pomnikiem przyrody.

Cmentarze parafialne w: Charłupi Małej, Chojnem, Dąbrowie Wielkiej.

Kapliczki, krzyże i figury w: Charłupi Małej, Dąbrówce, Kowalach, Kozach, Łosieńcu, Stoczkach.

Miejsca pamięci

 -       Charłupia Mała – tablica pamiątkowa Wojciecha Janczaka,

 -       Charłupia Mała – mogiły z okresu II wojny światowej,

 -       Chojne – mogiły z okresu II wojny światowej,

 -       Kozy – krzyż, miejsce pamięci lotników z 1939 r.,

 -       Mnichów – pole bitwy podczas kampanii wrześniowej 1939 r.,

 -       Stawiszcze – cmentarz wojenny żołnierzy pruskich i 1 rosyjskiego z I wojny światowej.

Zespół umocnień niemieckich: schrony z II wojny światowej, o czytelnym zarysie w terenie występują m.in. w Okręglicy i Bogumiłowie.

Dziedzictwo niematerialne

Gmina Sieradz jest obszarem, na którym kultywowane są obyczaje i sztuka ludowa regionu sieradzkiego. Ważniejszymi ośrodkami ludowej twórczości artystycznej są: Chojne, Wiechucice, Mnichów (strój, zdobnictwo wnętrz, taniec), Ruda, Stoczki (rzeźba), Wiechucice, Chojne, Bogumiłów, Dzigorzew, Mnichów (strój kobiecy).

Ochronie dziedzictwa kulturowego, w tym niematerialnego, służy działalność szeregu miejscowych organizacji, tj. koła gospodyń wiejskich, które kultywują tradycje kulinarne, folklor muzyczny i inne tradycyjne formy ruchu artystycznego. Niezwykle ważną dla życia kulturalnego jest Gminna Biblioteka Publiczna w Charłupi Małej, przy której działa Zespół Obrzędowy z Chojnego. Minęło 40 lat od powstania tego Zespołu. Wciąż jest w nim żywy folklor muzyczno-taneczny. Zespół Obrzędowy z Chojnego ma renomę i uznanie nie tylko w kraju i jest żywym przykładem kultywowania tradycji. Drugim, wyróżniającym się w gminie obszarem w zakresie kultury i sztuki ludowej jest hafciarstwo ludowe. Liczącym się w skali regionu ośrodkiem haftu ludowego jest Chojne.

(źródło: „Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Sieradz na lata 2023-2023, oprac. dr. M. Urbański)